De zin en de gedachten

Onlangs las ik een boek, zo'n boek dat op een gegeven moment door bijna je hele omgeving gelezen wordt, althans, dat gevoel heb je omdat je het overal tegenkomt. In dit geval vooral een staaltje slimme marketing van de uitgever denk ik. Het was een beklemmend verhaal, waardoor ik het boek bijna opgelucht weglegde nadat ik het gelezen had. Er was echter één zin die me raakte. Een zin waar ik treurig van werd en die de rest van de dag en de dagen daarna in mijn hoofd bleef rondzingen. 

Om de context kort te schetsen: een van de hoofdpersonen uit het boek stond op iemand te wachten en om te tijd wat te doden deed hij dat in een boekwinkel. Volgens mij de ultieme plek om de tijd te doden en jezelf tot leven te wekken maar dat terzijde. De man, hardwerkend en gefortuneerd, begon wat te bladeren in een een kunstboek, legde het vervolgens vlug weg, terwijl hij geschrokken dacht 'Ik heb geen tijd om me te laten raken'. 

Die zin. Een zin die je als lezer meteen bij de les brengt. Mij in ieder geval. Want wat dacht deze persoon daar precies? Ik schrok ervan. Hoe gefortuneerd was deze man eigenlijk? Wat een armoe, dacht ik onthutst. Zo triest, zo leeg. Wat heeft het leven voor zin, als je niet geraakt kunt worden door bepaalde zaken of mensen. Erger nog, dat je jezelf dat niet toestaat. Ik kon niet meteen verder lezen, was er gewoon een beetje ontdaan door. 

Ik bedacht waardoor ik geraakt kan worden. Door een heleboel zaken eigenlijk. Door mooie muziek, een boek, een gedicht, die ene perfecte zin, een kunstwerk, een bepaalde combinatie van kleuren, door de natuur, door mensen, dingen die mensen tegen me zeggen of door een zekere kwetsbaarheid in mensen. Het kan zoveel zijn. Sinds ik tien ben hou ik het bijvoorbeeld niet droog bij het Duitse volkslied, vraag me niet waarom maar die melodie raakt me telkens weer. Afgelopen week werd bij Radio 4 de Hart en Ziel Lijst uitgezonden. Met de Mattheus Passion op 1, als de Bohemian Rapsody van deze klassieke lijst. Het schijnt dat veel mensen, onder wie ikzelf, geraakt worden door het 'Erbarme dich". 

Waarom dat is? Ik weet dat niet zo goed. Wat dat is? Het overweldigd raken door een sublieme ervaring, vaak een esthetische ervaring, die zich meestal uit door een fysieke reactie daarop. Er bestaat geen scenario voor. Het is alsof er een slot openspringt en er is geen weg terug. Een orgasme van emoties. Je krijgt een brok in je keel, kippenvel, je voelt tranen opwellen... Ergens diep in je ziel wordt iets aangeboord dat normaal als je druk bent met jezelf en het woeden der gehele wereld niet wordt aangesproken denk ik. Iets groots dat je op dat moment even in het hier en nu dwingt, je doet verstillen, je tot rust laat komen en je doet beseffen dat de rest er eigenlijk helemaal niet toe doet. Een moment van intens geluk, van diepe ontroering. Een totaalgevoel van zin en betekenis binnen de waan van alledag. Bach was er sowieso een meester in hieraan te appelleren.

Het is nog best lastig om dit gevoel goed te beschrijven. Aan de andere kant maakt het ook niet uit hoe je het in woorden vat, wat telt is dat je in staat bent je te laten raken door iets, dat je jezelf dat gunt en ervoor open staat. Dat je leeft en niet geleefd wordt. In een soort panische angst te vergeten verzamel ik zulke ervaringen en houd ze bij in een klein schriftje, het schrift der schoonheid. Het is een van de grootste schatten die ik bezit. 

Voor mij zijn zulke ervaringen de kern, de essentie van het leven. Dat waar het werkelijk om gaat. De rilling over de rug en de tranen in de ogen. Ik vind dat mooi. Daarom zal ik er altijd naar streven hier ontvankelijk voor te zijn en niet zo hard door het leven te rennen, dat ik aan alle schoonheid die er is, ook de schoonheid in momenten, voorbij hol, zoals de man in dat boek deed. Rainer Maria Rilke beschrijft dit mooi in zijn gedicht 'Da neigt sich die Stunde und rührt mich an" 

Da neigt sich die Stunde und rührt mich an
mit klarem, metallenem Schlag:
mir zittern die Sinne. Ich fühle: ich kann -
und ich fasse den plastischen Tag.

[ ]

Nichts ist mir zu klein und ich lieb es trotzdem
und mal es auf Goldgrund und gross,
und halte es hoch, und ich weiss nicht wem
löst es die Seele los ...

Dit gedicht staat voor in mijn schrift. Raak, wat mij betreft.